شکل ظاهری لجن در تصفیه خانه و رنگ و بوی آن معمولا نشان دهنده ی عمر لجن و میزان تصفیه ای است که روی آن انجام گرفته. وزن مخصوص لجن بستگی به غلظت مواد جامد در آن میان ۱/۰۱ تا ۱/۰۳ تن بر متر مکعب است و این عملاً در محاسبات وزن مخصوص لجن را برابر وزن مخصوص آب یعنی یک تن بر مترمکعب فرض می کنند. وزن مخصوص لجنی که با روش های سانتریفوژ آبگیری شده باشد و غلظت آن به پیرامون ۲۰ درصد رسیده باشد برابر۱/۱ و لجنی که با فیلترهای فشاری و مکشی آبگیر شده و دارای غلظتی نزدیک به ۴۰ درصد باشد پیرامون ۱/۲ تن بر متر مکعب فرض می شود.
لجن در تصفیه خانه های فاضلاب شهری به صورت های گوناگون زیر ممکن است دیده شود:
لجن تازه و خام
لجن تازه یا خام دارای رنگ خاکستری مایل به زرد است، که ذرات نسبتا درشتی از قبیل برگ، چوب، کاغذ، پارچه و قطعات مواد غذایی در آن دیده می شود. این لجن بوی ناخوشایند میدهد، چسبنده است و به سختی، آب خود را از دست می دهد. آبی که از اینگونه لجن جدا می شود کدر و دارای آلودگی زیاد است. هفتاد درصد مواد خارجی این لجن را مواد آلی و سی درصد آن را مواد معدنی تشکیل می دهد. این لجن را می توان از استخرهای ته نشینی نخستین بدست آورد.
لجن فعال
لجن فعال لجنی است ژلاتینی شکل که مقدار بسیار زیادی باکتری های هوازی را با خود حمل میکند. این لجن به صورت ذرات معلق در استخرهای هوادهی به وجود می آید و بصورت لخته و دلمه هایی در استخرهای ته نشینی نهایی ته نشین می شود.لجن فعال به علت همراه داشتن باکتری های نامبرده قدرت تصفیه ی زیستی زیادی دارد و به همین دلیل غالباً قسمتی از آن را دوباره با کمک پمپ به استخر هوادهی برمیگردانند. این قسمت از لجن فعال را به نام لجن برگشتی و بقیه ی آن را لجن اضافی می خوانند.
لجن متعفن شده
لجن متعفن شده دارای رنگی سیاه و بوی بسیار زننده و ناخوشایند است. در صورتی که آن را در بستر لجن خشک کن به کلفتی ۲۰ سانتی متر پخش کنند، یک هفته وقت لازم دارد تا خمیری شکل شود(اثرانگشت روی آن بماند). این لجن آب خود را که زلال است به سختی ولی بهتر از لجن خام از دست می دهد. لجنی که وارد انبار هضم بی هوازی لجنی می شود، پیش از هضم کامل نخست کاملاً متعفن می شود و درجه اسیدی آن از ۷ به ۶ و یا گاهی به ۵ می رسد، در طرح تصفیه خانه ها کوشش می شود که دوره ی متعفن بودن لجن (دوره ی تخمیر اسیدی) کوتاه و زودگذر باشد و نیازی به تماس انسان با آن به وجود نیاید.
لجن هضم شده
لجن هضم شده به لجنی گفته می شود که مواد آلی فسادپذیر آن به کمترین مقدار ممکن رسیده باشد. خواص آن بسته به روش هضمی که در مورد آن بکار رفته باشد کمی متفاوت است. لجنی که با روش تعفن و با کمک باکتری های بی هوازی هضم شده باشد دارای مقداری گازهای CH4 وCO2 بوده و در صورتیکه کامل هضم شده باشد بوی ناراحت کننده ای ندارد و آب خود را به خوبی از دست می دهد. رنگ آن تیره و غلظت آن پیرامون ۶ تا ۱۲ درصد می رسد. لجنی که با روش هوادهی و با کمک باکتری های هوازی هضم شده باشد دارای رنگ قهوه ای و بوی خاک مرطوب است. آب خود را کمی مشکل تر از لجن هضم شده در روش بی هوازی از دست می دهد.
لجن آبگیری شده
ویژگی های این لجن بسته به روش آبگیری و مواد منعقد کننده ی مصرفی تفاوت می کند. غلظت این لجن در صورتی که از وسایل مکانیکی خشک کننده ی لجن استفاده شده باشد میان ۱۵ تا ۴۰ درصد متفاوت است. در صورتی که خشک شدن لجن در بسترهای لجن خشک کن انجام گرفته باشد بسته به شرایط اقلیمی در محل و مدت زمان توقف آن در بستر غلظت آن می تواند تا مقادیری بیش از ۸۰ درصد هم افزایش یابد.
مقدار لجن
برای محاسبه حجم لجن می توان نخست مقدار ماده ی خشک موجود در آن را محاسبه و سپس با توجه به غلظت لجن، حجم آن را تعیین کرد. مقدار ماده ی خشک موجود در فاضلاب در نقاط مختلف تصفیه خانه، بسته به مقدار میزان تصفیه ای که در مورد آن اعمال شود متفاوت است. زیرا با پیشرفت در فرآیند تصفیه فاضلاب خانگی بجز جدا شدن مقداری لجن از آن مرتباً مقداری از مواد آلی جامد و معلق نیز تجزیه شده و به صورت گاز از حوزه ی عمل بیرون می رود که نتیجه ی آن کاهش وزن مواد جامد باقی مانده در فاضلاب است.
برداشتن لجن اضافی در تصفیه خانه های فاضلاب شهری معمولاً به دو گونه امکان پذیر است: نخست اینکه لجن اضافی را از دو نقطه و به طور مجزا از استخرهای ته نشینی نخستین و نهایی بدست آورد، با هم مخلوط کرده و وارد تأسیسات هضم لجن کرد. دوم اینکه لجن اضافی از استخر ته نشینی نهایی را وارد استخر ته نشینی نخستین کرد و سپس همه ی لجن اضافی تصفیه خانه را از استخر ته نشینی نخستین برداشت کرد.
